Zakelijke etiquette in Zwitserland

‘The country you hate to love and love to hate.’ Het had een slogan van de Zwitserse dienst voor (zakelijk) toerisme kunnen zijn. Ex-pats kijken doorgaans met gemengde gevoelens op hun verblijf in Zwitserland terug. Gruwelijk mooi, gruwelijk efficiënt, gruwelijk saai…
‘The country you hate to love and love to hate.’ Het had een slogan van de Zwitserse dienst voor (zakelijk) toerisme kunnen zijn. Ex-pats kijken doorgaans met gemengde gevoelens op hun verblijf in Zwitserland terug. Gruwelijk mooi, gruwelijk efficiënt, gruwelijk saai…

Zwitserland telt ruwweg 7,5 miljoen inwoners, maar er bestaat niet zoiets als De Zwitser. Daarvoor is het land te verdeeld. De 26 kantons doen elk zo’n beetje hun eigen ding, niet alleen op politiek en sociaal vlak, maar ook fiscaal, economisch en cultureel.
Hoe je een Zwitser in een zakelijke context het best aanpakt, hangt een beetje af van waar je je bevindt maar vooral van waar je gesprekspartner vandaan komt. Het land wordt in tweeën gedeeld door de Röstigraben (de Rösti-kloof), een imaginaire scheidingslijn die niet alleen bepaalt of je ja dan nee aardappeltaartjes eet, maar ook hoe lang een meeting duurt en waar hij plaats heeft. En uiteraard ook over de taal die je gebruikt: Duits en Schwytzertütsch ten Oosten van de kloof (Basel, Bern en Zürich), Frans ten Westen ervan (Lausanne, Genève en Montreux).
En Italiaans dan? Ach, slechts 8% van de bevolking spreekt Italiaans als eerste taal. Ticino is een streek met prachtige landschappen, maar veel meer dan skiën kun je er niet doen.

Land van Calvijn
Een rondje Zwitserse spreekwoorden dan maar: ‘Als iedereen op zijn eigen zaken past, worden de koeien keurig gehoed.’ en ‘Help jezelf en de hemel zal je helpen.’ Ze geven allebei aan hoe de Zwitserse volksgeest in elkaar zit. Iedereen bereddert zijn eigen zaakjes en zolang er niet expliciet iets gevraagd wordt, laat je mensen met rust. Daardoor komen Zwitsers bij de meeste Europeanen nogal koel, afstandelijk en gereserveerd over. Een beeld dat grotendeels met de realiteit overeenstemt.
Grote delen van Zwitserland vertonen Calvinistische trekjes. De Zwitserse samenleving werkt hard, leeft spaarzaam en houdt het liefst zo stil mogelijk wat die combinatie oplevert. Over geld wordt niet gesproken, niet over dat van jezelf en zeker niet over dat van een ander.
Het beruchte Zwitserse bankgeheim is meer dan een mythe. In Zwitserland staan celstraffen op de schending van de privacy, ook in gevallen die wij eerder als indiscreties zouden typeren. Daarom houden de groten der aarde zo van Zwitserland. Je kunt er gewoon op straat lopen, wordt niet aangesproken, wordt niet lastiggevallen voor een handtekening en je wordt niet ongewenst gefotografeerd. Uitpakken met poen, daar houden de Zwitsers écht niet van, ook al zijn het dan de rijkste burgers van Europa.

Stiptheid
Je kunt Zwitserland het best beschouwen als een gezin met evenveel kinderen als er kantons zijn. Ze komen allemaal uit hetzelfde nest, maar toch heeft elk zijn eigen temperament, zijn eigen karaktertrekjes en kleine kantjes. Zürich is de hard werkende oudste broer; Bern de ernstige en wat saaie studax; Genève het blasé zusje en Basel de kosmopolitische hippie in het gezelschap.
Genève heeft 4 kilometer grens met de rest van Zwitserland en 108 kilometer met Frankrijk. Dat is nogal tekenend voor de oriëntatie van Genève en van de regio rond het meer van Genève. Elke dag komen 30.000 Fransen in Genève werken, om ’s avonds terug in het naburige en veel goedkopere Frankrijk te gaan leven. Met Frankrijk heeft Genève gemeen dat op een afspraak een marge van 15 minuten zit – le quart d’heure Vaudois – en dat zakelijke besprekingen op restaurant beklonken worden.
Dat is in Zürich en Bern niet het geval: daar wordt u geacht stipt op tijd te komen – niet te vroeg, maar zeker niet te laat – en wordt de meeting zo kort mogelijk gehouden. Zwitser managers hebben de gewoonte een uur eerder aan hun dagtaak te beginnen dan hun medewerkers.
Schrik niet wanneer voorgesteld wordt om een meeting om 7 uur ’s ochtends te houden. En wees evenmin verbaasd wanneer uw gesprekspartner opent met bespiegelingen over het weer. Voor ons is dat de allerlaatste strohalm in een conversatie, voor Zwitsers een interessant gespreksonderwerp, ook al omdat het klimaat in Zwitserland grote verschillen vertoont.

Ons kent ons
Nog één Zwitsers spreekwoord? ‘Trek aan één draadje en het hele kluwen volgt.’ In een zakelijke context betekent het dat je makkelijker zaken doet wanneer je geïntroduceerd wordt door iemand die al het vertrouwen geniet.
Nergens is het ol’ boys network belangrijker dan in Zwitserland. In de relatief kleine steden komen zakenlui makkelijk met elkaar in contact. Door het wat bizarre dienstplichtsysteem – tot hun 42ste verjaardag worden mannen om de 2 jaar opnieuw opgeroepen – lopen ze elkaar ook in een andere context tegen het lijf. Dat creëert een bijzondere band die bij het zaken doen zijn diensten bewijst. Kunt u goede referenties voorleggen, dan gaan veel deuren open. Maar verknoeit u het één keer, dan gaan ze ook allemaal weer dicht.

Tips

Wees beleefd
Zwitsers zijn gehecht aan formele omgangsvormen. Zowel het Frans, het Duits als het Italiaans hebben een beleefdheidsvorm. Gebruik die!

Wees stipt
Niet voor niks hebben Zwitserse uurwerken zo’n goeie reputatie. Stipt zijn betekent: op het afgesproken uur. Niet vroeger, maar zeker niet later.

Wees voorbereid
Zwitsers kopen liever kwaliteit dan prijs. Zorg dat u over alle aspecten van een transactie correcte en pertinente informatie bij de hand hebt.

Wees discreet
Laat uw geld niet wapperen. De Zwitsers zijn het gewend luxe om zich heen te zien. Ze zullen u eerder een snoeshaan dan een zakenpartner vinden.

Wees correct
Zwitsers worden nerveus wanneer regels overtreden en afspraken niet gerespecteerd worden. Ook wanneer er geen verkeer is, stopt u voor een rood voetgangerslicht.