Van aanname naar actie: samenwerken aan toegankelijke evenementen

In Nederland heeft 1 op de 5 mensen een beperking. Voor hen is deelname aan evenementen niet vanzelfsprekend. CLC-VECTA en YOIN excellent meeting places zetten zich in om het bewustzijn over toegankelijkheid en inclusie in de branche te vergroten en organisaties te inspireren. Ter gelegenheid van de Week van de Toegankelijkheid hebben we, in samenwerking met Else Baelde, van project- en eventmanagementbureau That’s Else, vier ervaringsdeskundigen gevraagd inzicht te geven in hun uitdagingen, en tips en mogelijkheden te geven voor meer toegankelijke evenementen.

Hoe kleine aanpassingen drempels kunnen wegnemen

Van audiodescriptie tot aangepaste toiletten en van duidelijkheid in je communicatie tot het verzorgen van prikkelarme ruimtes. Eventorganisatoren en -locaties zijn zich steeds meer bewust van manieren om de toegankelijkheid van een event te vergroten. Toch ervaart de doelgroep de bezoeker met een beperking, een evenement maar zelden als écht toegankelijk. We spraken met ervaringsdeskundigen, tevens adviseurs om evenementen toegankelijker te maken, over dit belangrijke onderwerp. Het werd een zeer open gesprek over eenzaamheid, aannames en het durven een hulpvraag te stellen. 

Denken in mogelijkheden

Eén van de deelnemers aan deze bijzondere, vooral voor de ervaringsdeskundigen, uitdagende digitale rondetafelsessie, is Hilda Snippe. Hilda heeft een visuele beperking en is voorzitter van de werkgroep Toegankelijkheid in de Gemeente Leeuwarden.  ‘Wanneer je een event toegankelijk wilt maken voor iemand met een beperking, moet dat écht meer zijn dan een ‘gehandicaptenuitje’ waarbij je ranja met een rietje drinkt. Dat wil niemand, iedereen wil gewoon kunnen meedoen. Ik ga niet naar een evenement als persoon met een visuele beperking. Ik ga als persoon, en toevallig héb ik een visuele beperking.’ Simon Kumeling heeft zelf een licht verstandelijke beperking met autisme en zet zich in de gemeente ’s-Hertogenbosch in voor meer inclusie; ‘Ik ben van mening dat iedereen met een beperking een kans moet hebben om mee te doen in de maatschappij. Er wordt te vaak en te veel naar de beperking gekeken. Mijn motto is dan ook: je bent niet beperkt, je hebt mogelijkheden. Ook merk ik dat lontjes steeds korter worden en dat er veel onvrede is. Dit leidt nogal eens tot een gebrek aan acceptatie, je moet mensen respecteren om wie iemand is, wees eens lief voor elkaar.’

Onwetendheid brengt weerstand

Ans Kamer gaat sinds haar 25e door het leven met een auditieve beperking en zet zich als vrijwilliger van de Stichting Plots- en Laatdoven in voor herkenning en erkenning van doven en slechthorenden. Dit onderwerp, meer toegankelijkheid van evenementen, sluit hier mooi op aan.   Zij ervaart nog regelmatig té veel onwetendheid of weerstand bij organisatoren. ‘Ik merk dat organisatoren het vaak niet zien zitten om een gebaren- of schrijftolk in te huren of om te investeren in boventiteling, omdat ze naar eigen zeggen maar weinig bezoekers met een auditieve beperking ontvangen. Mensen met een auditieve beperking blijven liever thuis, dan dat ze naar een (niet toegankelijk) evenement gaan. Wat men zich echter moet realiseren, is dat die doelgroep groot is. Intussen heeft één op de tien personen een auditieve beperking en één op de acht personen boven de 40 jaar heeft een medische indicatie om een hoortoestel te dragen. Daarnaast kunnen ook goed horende personen veel profijt hebben van onder- of boventiteling wanneer ze bijvoorbeeld even afgeleid zijn of een woord missen.’ Ook aandacht voor akoestiek bij evenementenlocaties is heel belangrijk. Ans: ‘Dat geldt niet alleen voor mij of anderen met een auditieve beperking, maar ook wanneer je snel overprikkeld bent, kan een echo of galm uitputtend zijn.’

Bredere doelgroep 

Net zoals deboventiteling, zijn veel voorzieningen voor meerdere doelgroepen zeer bruikbaar. Een event vergt voor een bezoeker met een beperking: zowel fysiek als visueel, auditief of cognitief, veel energie. Een prikkelarme ruimte kan dan ook voor elke bezoeker een welkome aanvulling zijn. Marianne Dijkshoorn heeft zelf een fysieke beperking en adviseert festivals en evenementenlocaties over toegankelijkheid. Ook zij is van mening dat voorzieningen voor toegankelijkheid een bredere doelgroep dienen. ‘Een rolstoeltoegankelijk toilet is ook heel wenselijk voor ouderen of voor bezoekers met een hulphond of rollator.’ 

Het verschil maken

Voor Marianne ligt de grootste uitdaging vooral in het lopen van afstanden. ‘Dat geldt niet alleen binnen een locatie, maar ook hoe je er komt. Soms liggen de toegankelijke parkeerplaatsen letterlijk op 300 meter afstand van een entree. Dan heb ik bij het bereiken van de voordeur het grootste deel van mijn energie al verbruikt’. Volgens Marianne is een goede communicatie hierover het belangrijkst. ‘Wanneer ik weet dat ik dergelijke afstanden naar en in de locatie moet afleggen, dan kan ik mijn energie daar op afstemmen.’ Maar ook de mate van gastvrijheid kan hierin het verschil maken. ‘Zo is het bij evenementen in Amerika heel gebruikelijk dat wanneer ze iemand in de rij zien staan met een beperking, dat je dan uit de rij wordt gehaald en een zitplaats wordt aangeboden. In Nederland mis je nog wel eens dat sociale karakter.’

Zichtbaarheid van een beperking

De verschillende coping manieren om als individu met een beperking om te kunnen gaan, maken ook dat niet altijd wordt herkend dat een bezoeker hulp nodig heeft. Vooral wanneer dit een niet zichtbare aandoening betreft. Simon is dan ook als ervaringsdeskundige en adviseur betrokken geweest bij de introductie van een Hidden Disability Sunflower Keycord op het Theaterfestival in Den Bosch. ‘Dit is een goede en laagdrempelige manier voor bezoekers met een onzichtbare beperking om subtiel aan te geven dat je hulp, meer tijd of een rustige benadering nodig hebt.’ Voor Hilda is dat wel anders, zij ervaart juist in de zichtbaarheid van haar beperking andere uitdagingen. ‘Als ik naar een evenement kom met een taststok of hulphond, dan valt dat op. Ik merk dat mensen het dan juist lastig vinden je aan te spreken. Ze hebben immers geleerd dat je een hulphond geen aandacht mag geven, dat betekent echter niet dat je mij ook direct links moet laten liggen.’ 

Coping methodes

Ans is niet doof geboren, maar kreeg pas op 25-jarige leeftijd te maken met een auditieve beperking. ‘Dat maakt het communiceren soms erg lastig, omdat mensen het aan mij nauwelijks merken. Ik heb een gewone stem, terwijl veel mensen denken dat je een rare stem hebt als je doof of slechthorend bent. Mijn slechthorendheid wordt hierdoor minder snel geaccepteerd. Ik heb zelf wel mijn eigen coping methodes ontwikkeld, maar het is heel hard werken om een gesprek gewoon te kunnen volgen.’ Juist voor de bezoeker die op latere leeftijd te maken heeft gekregen met auditieve uitdagingen, is het goed je als organisator te beseffen dat niet iedereen gebaarvaardig is. Ans: ‘Een gebarentolk is daarom niet altijd hét antwoord. Er zijn ook andere manieren, zoals een schrijftolk en boventiteling. Ik ben intussen zelf wel zo assertief dat, wanneer ik mezelf aanmeld voor een evenement, ik om een tolk vraag, al duurt het me soms wel meerdere gesprekken om uit te leggen waarom het nodig is.’ 

Durf te vragen

Dat is dan ook direct de learning die ook Hilda wil meegeven als een bezoeker met een beperking naar een event wil komen. ‘Als persoon met een beperking moet je je soms ook kwetsbaar kunnen opstellen en je durven uit te spreken over wat je nodig hebt. Soms kom ik op een feestje en dan vertellen ze wel dat er allemaal hapjes op tafel staan, maar ik weet dan alsnog niet waar, met als resultaat dat ik nergens aan kom. Stel je voor dat ik dan net een wijnglas omstoot? Het is dan heel fijn als iemand anders vraagt: wat heb jij nodig? Dan kan ik bijvoorbeeld zeggen dat ik een eigen bordje wil, eigenlijk een hele simpele oplossing. We maken het onszelf door ons niet uit te spreken regelmatig té moeilijk.’

Eenzaamheid

Het bezoeken van een event voelt voor veel personen met een beperking heel eenzaam. Hilda: ‘Dat beseft men zich niet snel. Er is een grote mensenmassa, maar toch kan je je in zo’n massa ontzettend eenzaam voelen. Ik weet dan dat er veel mensen zijn die ik ken, maar ik zie ze niet. Als niemand dan iets tegen je zegt, voelt dat erg verloren.’ Simon laat zelfs zijn favoriete feest, Carnaval, aan zich voorbij gaan. ‘Bij mij is het vooral de drukte waar ik last van heb. Een mooi voorbeeld is carnaval.’ Als echte Oeteldonker ben ik een carnavalsvierder, maar de laatste jaren gaat het niet meer. Het is te druk, je kunt je niet meer vrij bewegen of snel weg als dat moet. Toch is dat zonde, want ik vind dat iedereen carnaval moet kunnen vieren, ongeacht de uitdagingen waar je mee te kampen hebt.’ Simon zet zichzelf dan ook in om daar verandering in te brengen. ‘Of het nu carnaval is of een ander festival of evenement, wat belangrijk is, is dat drukte verspreid wordt en dat er een prikkelarme ruimte aanwezig is, bijvoorbeeld met koptelefoons zodat je je ook echt even kunt afsluiten.´ Ans vult hierbij aan:´Diezelfde rustige ruimte hebben bezoekers met een auditieve beperking juist nodig om een gesprek te kunnen voeren

Verdiepen in de behoeftevraag 

We lazen eerder al dat een gebarentolk niet altijd dé juiste oplossing is en dat een parkeerplaats niet elke fysieke barrière wegneemt. Als organisator moet je terug naar de basis. Als je een evenement voor een doelgroep organiseert, verdiep je je ook in de behoeftevraag. Dat werkt hetzelfde wanneer je te maken krijgt met een bezoeker met een beperking. Wat heeft die bezoeker écht nodig. Hilda: ‘Ga daarover in gesprek. Niet alle hulp is altijd nodig of passend. Het is dus heel goed om die vraag bij de bezoeker neer te leggen. Wat heeft die écht nodig? Audiodescriptie kan bijvoorbeeld heel fijn zijn, maar er zijn ook situaties waarin dat helemaal niet nodig is. Soms worden er ook teveel aannames gedaan, eigenlijk kan je dat ook niemand kwalijk nemen. Als voorbeeld, ik heb zelf geen schoolgaande kinderen dus weet ook niet direct wanneer de scholen uit zijn. Dat geldt ook als je niemand met een beperking in je directe cirkel hebt zitten, onbewust denk je er dan niet snel aan. En daarom is juist die aandacht voor toegankelijkheid vandaag de dag zo belangrijk.’ Marianne onderschrijft dit en ziet er zelfs commerciële kansen in voor organisatoren en locaties.  ‘Inmiddels heeft één op de vijf mensen een beperking, in de UK is dat zelfs 1 op de 4 en dat wordt met de vergrijzing alleen maar meer. Wanneer je daar dus op een goede en bewuste manier op inspeelt, kan het jou als organisator kansen bieden.’

Ga in gesprek

De struggles die een bezoeker met een beperking ervaart is heel vaak een opstapeling van kleine dingen. En juist die kleine dingen kunnen een te grote drempel zijn om een ticket voor een evenement te kopen. Eén van de belangrijkste learnings waar de ervaringsdeskundigen het dan ook unaniem over eens is, is dat wanneer je een event inclusief wilt organiseren, je al vroeg met de doelgroep in gesprek gaat. . Vraag in het aanmeldformulier naast dieetwensen ook naar toegankelijkheidswensen, dan open je de mogelijkheid tot een gesprek over wat iemand nodig heeft. Maar betrek de (potentiële) bezoeker met een beperking bij voorkeur al in de conceptfase, want hoe vroeger je de ‘wat heb je nodig’- vraag stelt, hoe eerder je dit in je ontwerpen kunt meenemen. Hilda: 'Je merkt ook dat organisatoren nogal eens in de stress schieten, iedereen heeft zijn mond vol over inclusie op dit moment, maar we moeten ook realistisch zijn dat je nooit 100% inclusief kunt zijn. Iedereen heeft zijn eigen behoefte, ik heb hele andere behoeften dan anderen in mijn achterban met een visuele beperking.’ Volgens Ans kan dit ook heel eenvoudig, door kleine praktische tips mee te nemen. ´Een spreker kan zijn presentatie eenvoudig toegankelijker maken door rustig te spreken. Als organisator doe je er goed aan voldoende adempauzes in te lassen en niet te lange sessies te plannen.´

Geef mogelijkheden én grenzen aan

Communicatie is key, is een zeer belangrijke learning waar we dit artikel mee afsluiten.  Het is zeer belangrijk, al dan niet cruciaal, dat je als organisator open en eerlijk bent voor wie je wat geregeld hebt. Marianne: ‘Het kan heel simpel zijn, plaats op je website een kort stukje over toegankelijkheid. Wat is er geregeld? Is er een rolstoeltoegankelijk toilet of een toegankelijke parkeerplaats? En zet daar dan ook een mailadres bij waar mensen vragen kunnen stellen. Minstens net zo belangrijk is dat je ook duidelijk bent over wat níet kan, geef ook je grenzen in de mogelijkheden aan.’