Nederlandse paviljoen Biennale Venetië: sportbar als laboratorium voor inclusieve architectuur

Het Nederlandse paviljoen op de 19e Internationale Architectuurtentoonstelling – La Biennale di Venezia, die van 10 mei tot 23 november 2025 plaatsvindt, is getransformeerd tot een alternatieve sportbar. Met de tentoonstelling SIDELINED: A Space to Rethink Togetherness onderzoekt het Nieuwe Instituut, onder leiding van curator Amanda Pinatih en sociaal ontwerper Gabriel Fontana, hoe architectuur sociale normen kan uitdagen en nieuwe vormen van samenleven mogelijk maakt.

Rietveldpaviljoen

In het Rietveldpaviljoen in de Venetiaanse Giardini worden bezoekers uitgenodigd om traditionele regels en rituelen van sociale interactie te bevragen. De sportbar fungeert als speelse, maar kritische ruimte waar de grenzen tussen competitie, samenwerking en identiteit worden onderzocht. Centraal staat het werk van Gabriel Fontana, die sport benadert als een architectonisch systeem dat ruimtes, lichamen en gedrag reguleert. Door interventies als transformerende tenues, veranderlijke speelvelden en wisselende teamindelingen worden de gebruikelijke spelregels op hun kop gezet en ontstaat ruimte voor inclusiviteit, empathie en solidariteit.

Drie alternatieve sporten

Fontana presenteert in het paviljoen drie alternatieve sporten: Multiform, Fluid Field en Anonymous Allyship. Anders dan bij traditionele teamsporten zijn de teams en spelregels in deze sporten fluïde. Spelers weten bijvoorbeeld niet altijd bij welk team ze horen, of wisselen van kleur en rol tijdens het spel. Hierdoor ervaren zij nieuwe vormen van samenspel en wordt het binaire denken – het klassieke ‘wij tegen zij’ – doorbroken. Dit creëert niet alleen een inclusievere speelomgeving, maar zet bezoekers ook aan tot reflectie op groepsvorming, identiteit en uitsluiting.

Verbinden en verdelen

De keuze voor de sportbar als setting is bewust: het is een plek waar uiteenlopende gemeenschappen samenkomen, maar waar ook groepsidentiteiten, rivaliteit en polarisatie kunnen ontstaan. 

Door deze ruimte te presenteren als sociaal-politiek veld, laat SIDELINED zien hoe sportbars zowel kunnen verbinden als verdelen. Het paviljoen, ontworpen door Koos Breen en Jeannette Slütter, heeft de vorm van een zeshoek, geïnspireerd op het driezijdige sportveld van kunstenaar Asger Jorn.

Biënnale-thema

Met SIDELINED sluit het Nederlandse paviljoen aan bij het overkoepelende Biënnale-thema ‘Intelligens’ en doet het een voorstel voor een architectuur die inclusief, veelzijdig en verbeeldingsrijk is. Door sport als universele taal in te zetten, wordt ontwerp een instrument voor maatschappelijke reflectie en dialoog over identiteit, inclusie en collectieve verbondenheid.