Als je vraagt naar de specialisaties op kennisgebied, dan denk je voor wat betreft Nederland al snel aan de agrarische sector en waterbouw. Beide gestoeld op de rijke geschiedenis van het land. Een klein land waar de beperkte ruimte vraagt om efficiënte voedselproductie. Een land dat voor 26 procent onder de zeespiegel ligt en waarvan 55 procent gevoelig is voor overstromingen en daarom weet hoe je met water(overlast) moet omgaan.

Maar laten we ons niet blindstaren op de status quo en juist kijken naar de nieuwe groeisectoren waar Nederland meedoet op het internationale podium. Om dat te beschouwen is Techleap een logisch startpunt.

Succesvol startup ecosysteem

Techleap is de door het Ministerie van Economie en Klimaat gefinancierde aanjager voor de Nederlandse techsector. Deze organisatie brengt investeerders en ondernemers bij elkaar, voorziet startups van kennis en organiseert buitenlandse studie- en handelsreizen.

Internationaal heeft Techleap Nederland op de kaart weten te zetten als centrum voor startups. Mede daardoor heeft de NAVO onlangs besloten om haar NATO Innovation Fund van 1 miljard euro in Amsterdam te vestigen.

In 2022 vormde de Amsterdam-Delta het meest succesvolle startup ecosysteem van Europa, volgens Startup Genome, the world-leading innovation policy advisory and research firm. De regio bestaande uit de provincies Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht laat daarmee Berlijn en Parijs achter zich.

Startup Genome benadrukt daarbij dat het gezien de relatief beperkte oppervlakte van Amsterdam-Delta indrukwekkend is hoe dit ecosysteem bestaande uit zo’n 10.000 startups, scaleups and grownups met een totale bedrijfswaarde van 310 miljard euro zich heeft ontwikkeld. Dat is te danken aan een open en dynamisch ondernemingsklimaat dat startups omarmt en de aanwezigheid van hoogopgeleide en meertalige talenten.

Nederland kent buiten de Amsterdam-Delta nog diverse andere grote startup hubs, zoals Enschede, Eindhoven, Groningen en Maastricht.

Belangrijkste sectoren

Gemeten naar het aantal startups zijn Enterprise Software, ECommerce, Healthtech, Energy en Fintech de belangrijkste sectoren. Daarvan blinken Fintech en Healthtech uit als het gaat om het percentage bedrijven dat zich heeft ontwikkeld tot scaleup.

Nederlands nieuwe Unicorn is actief in de Fintech sector. Backbase bereikte deze status in juni 2022 toen het 120 miljoen euro aan nieuw investeringsgeld binnenhaalde. Het bedrijf werd daarmee gewaardeerd op 2,5 miljard euro.

Twee andere bedrijven met een waarde boven de 1 miljard dollar zijn games- en advertentiebedrijf Azerion en laadpalenbedrijf Allego. Met 1,4 unicorn bedrijven per miljoen inwoners, staat Nederland nu op de vierde plaats na Israël, Zweden en het Verenigd Koninkrijk.

Groeifactoren

Techleap ziet mogelijkheden voor een verdere groei van het tech-ecosysteem. Tot 2030 is een toename van het aantal nieuwe startups met 35 tot 45 procent te bewerkstelligen. De organisatie heeft vijf bronnen geformuleerd die deze groei kunnen aanjagen, vooral gebaseerd op het verkrijgen van een grotere diversiteit onder de startende ondernemers.

Zo moet het aandeel van vrouwelijke oprichters omhoog. Daarnaast zijn er meer spin-offs van de universiteiten en onderzoeksinstituten mogelijk. Ook moet het aandeel omhoog van ervaren oprichters, oprichters met een niet-westerse/migratie-achtergrond en oprichters met een niet-academische opleiding.

Dat Techleap de universiteiten als een belangrijke potentiële bakermat van nieuw op te richten bedrijven ziet is logisch. Met slechts 0,2 procent van de wereldbevolking leveren de Nederlandse kennisinstituten 2,1 procent van de onderzoeksoutput. Van de 1 procent meest geciteerde artikelen ter wereld heeft Nederland een aandeel van maar liefst 5,6 procent.

Universiteiten als aanjager

Het afgelopen decennium hebben Nederlandse universiteiten en onderzoeksinstituten zich geroerd in de startup scene. Met een grotere nadruk op ‘valorisatie’ zijn de inspanningen opgevoerd om op wetenschap gebaseerde ondernemingen te ondersteunen.

Ze hebben naar schatting 1.600 startups opgericht. Hiervan zijn er 745 geverifieerde spin-offs door licentiëring van intellectueel eigendom en/of deel uitmakend van de aandelenportefeuille van een kennisinstituut.

Technische universiteiten zijn de meest voorkomende bron van spin-offs (30 procent), gevolgd door Universitair Medische Centra (28 procent) en algemene universiteiten (25 procent). Daarnaast is 7 procent van de spin-offs geïnitieerd door onderzoeksorganisaties en is de kennisbron voor de overige 10 procent nog onbevestigd.

Deeptech innovaties

Techleap heeft in 2022 onderzoek laten uitvoeren naar de kennisgebieden met een hoog potentieel voor Nederland. De top drie wordt gevormd door kwantummechanica, augmented reality en robotica.

Het zijn alle drie zogenaamde deeptech-innovaties, te definiëren als ontwrichtende oplossingen met als fundament unieke, beschermde of moeilijk te reproduceren technologische of wetenschappelijke vooruitgang.

Van onderzoeksgedreven deeptechbedrijven wordt veel verwacht omdat deze nieuwe oplossingen kunnen bieden voor de grote transities in de zorg, energie, voeding en landbouw, hightechindustrieën en maakindustrie, die nodig is om invulling te geven aan de 17 duurzaamheidsdoelstellingen van de Verenigde Naties.

 

Kwaliteiten per regio

Alhoewel Nederland als geheel op internationale schaal als één grote stad wordt gezien en Amsterdam daarvoor als synoniem wordt gebruikt is het toch zinvol om in te zoemen op de kwaliteiten van de diverse regio’s. Al is het maar om de juiste congresbestemming te kiezen. Ook hier lopen we mee aan de hand van de startup scene, inmiddels wetende dat de traditionele structuur van kennisinstituten daar een grote invloed op heeft.

Noord-Brabant

Om het thema Deeptech nog aan te houden is Noord-Brabant een goed startpunt. De zuidelijk gelegen provincie huisvest 172 deeptech startups, waaronder Prodrive Technologies (modules voor chipmachines), Sioux Technologies (software en smart modules voor hightechbedrijven) en Smart Robotics (automatisering voor fulfillment centers).

De academische kennisbron van de regio is de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e), een middelgrote universiteit met zo’n 5.000 studenten, 3.200 masterstudenten en 1.200 promovendi.

Its key research areas include automotive systems, broadband telecommunication technologies, information and communication systems, nano-engineering, plasmas and polymers, with its key research areas identified as energy, health and smart mobility.

De regio haalt vooral haar kracht uit de samenwerking tussen opleidings- en onderzoeksinstituten, bedrijven, overheden en startups die de basis vormt voor Brainport Eindhoven, the technological hotspot of Europe. Zo staat de TU/e op de eerste plaats in Europa als het gaat om gezamenlijke publicaties met de industrie.

Ook Tilburg University (20.000 studenten) is onderdeel van de Brainport regio, met als belangrijkste vakgebieden Business & Economics, Law en Psychology.

Groningen, Friesland en Drenthe

De snelst groeiende startup provincie is Groningen, dat samen met Friesland en Drenthe de Noord-Nederlandse delta vormt.

Universiteit Groningen is daar een belangrijke aanjager van nieuwe ontwikkeling. Het is één van de zeven Nederlandse Universiteiten die volgens THE (Times Higher Education) tot de top 100 van de wereld behoort. Van de ruim 36.000 studenten aan deze brede universiteit, is meer dan 9.000 internationaal, afkomstig uit 127 verschillende landen.

Onder de opvallende startups bevinden zich zonnestroom-bedrijf Soly, QDI Systems (next generation x-ray systems) en e-health platform Liv.

Energie is een belangrijk thema in Groningen. Oorspronkelijk vanwege de grote gasvelden onder de provincie, tegenwoordig in de zoektocht naar alternatieve energiebronnen en -distributie. De Hanzehogeschool Groningen is in dit domein zeer actief met toegepast onderzoek.

In de waterrijke buurprovincie Friesland bevinden zich startup hub BioBizz (water- and biobased technology) in Balk en Watercampus Leeuwarden, een ecosysteem voor innovatie op het gebied van watertechnologie.

In Drenthe is de GreenWise Campus van start gegaan waarin diverse partners zoeken naar groene en slimme oplossingen op het gebied van circular plastics, energie, slimme maakindustrie en technologie voor zorg en welzijn.

The University of Twente is daar een belangrijke kennispartij met onderzoeksinstituten op het gebied van nanotechnology, information technology, biomedical technology and technical medicine, sustainable energy and smart devices, governance, behavioural sciences and geo-information science/earth observation.

Gelderland en Overijssel

Dat Gelderland de bakermat is voor foodtech startups is geen verrassing, aangezien zich hier Wageningen University and Research bevindt. WUR is wereldwijd één van de topuniversiteiten op het gebied van food, met een eerste plaats op het gebied van landbouw en bosbouw en een vijfde plaats op het gebied van environmental sciences.

Een aantal benoemenswaardige spin-offs zijn Rival Foods (plantbased alternatives for meat), Revyve (microbial ingredients) en Plant-e (Elektriciteit opgewekt met planten). Deze voorbeeld laten ook zien dat Gelderland ook een belangrijke regio voor impact ondernemingen. Nieuwkomers als Elestor (energie-opslag) en Enzyre (near patient blood coagulation analysis) zijn daar andere voorbeelden van.

In de provincie bevindt zich ook nog Radboud University Nijmegen, een brede universiteit met zo’n 22.000 studenten.

Waar je verspreid over Nederland diverse hubs op het gebied van health tech kunt vinden, is het Overijssel dat er uitspringt. In 2022 zorgde health tech startups voor 30 procent van de startup jobs in de provincie. Noemenswaardige bedrijven zijn Ecare (slimme ICT-oplossingen voor de verpleeghuiszorg, de thuiszorg en de gehandicaptenzorg), Quix Quantum (quantum photonic processors) en IamFluidics (microparticle production).

Zuid-Limburg

Zuid-Limburg profiteert van haar multinationaal gezien centrale ligging. De meest Zuidelijke provincie van Nederland is gepositioneerd in het hart van de zogenoemde ‘Eindhoven, Leuven, Aachen Technology Triangle’ (ELAT) met snelle toegang tot de Duitse markt.

Maastricht University met iets minder dan 20.000 studenten (waarvan 56 procent internationaal) is een brede universiteit met zes faculteiten. Maar het is niet de enige bron voor fundamentele kennis en talent. Ook KU Leuven (België) en RWTH Aachen University (Duitsland) bevinden zich in deze Eurregio.

De intensieve samenwerking tussen kennisinstituten en bedrijfsleven vind je terug op de vier Brightland campussen. The Brightlands Chemelot Campus in Sittard-Geleen is a leading chemistry hub, with expertise in material science and additive industries. In Maastricht huist de Health Campus en in Heerlen de Smart Services Campus, een community van ondernemers, onderzoekers en studenten die samen nieuwe slimme digitale diensten ontwikkelen om de kwaliteit van het leven te verbeteren. Bij Brightlands Campus Greenport Venlo staat gezond en duurzaam voedsel centraal.

Bekende startups in Zuid-Limburg zijn S+dB (seed embedding), Aerial Precision (3D-sensormodules voor drones), Mosa Meat (growing meat), NPRoxx (hydrogyn storage).

Zeeland en Flevoland

Zeeland is de provincie met de minste startups in Nederland. Toch wordt hier in de toekomst nog veel van verwacht, onder meer door de lokale food en transportindustrie.

In Campus Zeeland hebben bedrijven, kennis- en onderzoeksinstellingen en overheden hun krachten gebundeld om de innovatiekracht van de provincie te vergroten. Dit samenwerkingsverband richt zich vooral op economische sectoren die hun oorsprong en voorsprong te danken hebben aan het water dat Zeeland omringt: industrie & maintenance, havens & logistiek, agro & seafood, water & energie, zorg en toerisme.

De provincie Flevoland is vergelijkbaar qua new business ontwikkeling. De afgelopen jaren zijn de eerste stappen gezet met enkele hubs op het gebied van food tech. Zoals Flevo Campus, een kennisinstituut dat wetenschap, onderwijs, ondernemerschap en beleid aan elkaar koppelt en helpt oplossingen te verzinnen voor (stedelijke) voedselvraagstukken.

Zuid-Holland

Laten we nu de Amsterdam-Delta gaan ontleden. Zoals eerder vertelt een groepering van de provincies Zuid-Holland, Utrecht en Noord-Holland.

Zuid-Holland is bovenal een hub voor impact-focused startups. Daaronder bevinden zich alleen al 62 bedrijven die zich richten op schone en betaalbare energie.

De bedrijven in de provincie kunnen putten uit een grote en gevarieerde talentenpool afkomstig van drie top honderd universiteiten: Erasmus University Rotterdam, Delft University of Technology and Leiden University.

Daarnaast bevindt zich in deze provincie the International City of Peace and Justice: The Hague. De universiteit van Leiden heeft in de regeringsstad een campus waar de focus ligt op internationaal recht, vrede en veiligheid, globalisering en internationale betrekkingen, politiek, openbaar bestuur en publieke financiën en stedelijke vraagstukken.

Utrecht

De provincie Utrecht genereert momenteel het op één na grootste aantal startups jobs per capita. Some of the region’s biggest employers include Bol.com (webwinkel), AFAS Software (administratiesoftware) and Ultimaker (3D printers). Belangrijke innovatieve industrieën zijn health, fintech en ecommerce.

In de gelijknamige hoofdstad van de provincie bevindt zich Utrecht University. Aan de Universiteit studeren jaarlijks ruim 30.000 studenten, verspreid over zeven faculteiten.

Noord-Holland

Met meer dan 3.400 startups en 51.600 startup jobs vertegenwoordigt Noord-Holland 38 procent van de startup workforce in Nederland. Inmiddels succesvolle bedrijven als betaalplatformen Adyen en Mollie en online supermarkt Picnic zagen hier het levenslicht. Ook huisvest de provincie grote impact startup employers waar onder EVBox (laadpalen) en VanMoof (electrische fietsen). The region’s particular strength lies in the fintech, travel, transportation and health sectors.

Als academische kennisbron geldt de Universiteit van Amsterdam (UvA). Met meer dan 14.000 internationale studenten en onderzoekers uit meer dan 100 landen biedt de UvA een van de grootste aanbod van Engelstalige masteropleidingen in Europa. Vrije Universiteit Amsterdam voegt daar nog eens zo’n 30.000 studenten aan toe.

Een andere krachtbron van de Nederlandse hoofdstad wordt gevormd door de vele internationale en nationale venture capitalists en incubators die er hun hoofdkwartier hebben. Deze zorgen voor de benodigde funding om het startup ecosysteem jaar na jaar te laten groeien.